Lobiranje kroz istoriju

Lobiranje postoji od pamtivjeka i sigurno se može reći da je jedna od najstarijih profesija na svijetu. Kad god su pojedinci ili grupe vladali nad nekim društvom, tu je bilo drugih pojedinaca ili grupa koji su pokušavali da ih ubijede da tu moć koriste na određen način. Lobiranje je prirodno i neizbježno.

Forume stare Grčke i Rima posjećivali su drevni lobisti koji su pokušavali da utiču na donosioce odluka da se pitanje koje se razmatra riješi u skladu sa njihovim interesima. Kraljevski sudovi u srednjem vijeku održavali su suđenja u pretrpanim dvoranama, a dvorani su vršili lobističke aktivnosti, najčešće za svoj račun. 

Međutim, porijeklo lobiranja kao termina i kao organizovane poslovne aktivnosti  je još uvijek sporno. Ono što je nesporno je da je njihovo porijeklo ili iz Vestminsterske palate ili iz Vašingtona. 

Jedna verzija kaže da porijeklo termina seže do Vašingtona 1860. godine. Oni koji su željeli da utiču na tadašnjeg predsjednika SAD-a okupljali su se u holu hotela Vilard i pokušavali da privuku njegovu pažnju u cilju ostvarivanja svojih specifičnih ciljeva. Legenda kaže da ih je predsjednik poslije, umoran od njihove pažnje, prezrivo nazivao lobistima.

U stvari, stvarna aktivnost organizovanog i dokumentovanog lobiranja u SAD-u potiče iz 1792. godine kada su ratni veterani iz Virdžinije angažovali Vilijama Hola da lobira za dodatnu nadoknadu i priznavanje njihovih zasluga tokom Američkog rata za nezavisnost.

U devetnaestom vijeku lobiranje u SAD-u je evoluiralo do toga da je evidentno postalo preteča današnje industrije. Senatore i druge donosioce odluka lobisti više nisu samo umarali i zabavljali, već su ih opširno informisali o temama o kojima se raspravljalo. Kontakti su olakšani a obuka je obezbijeđena za sve one koji su se pojavljivali pred kongresnom komisijom.

Do početka dvadesetog vijeka lobiranje je još napredovalo, novi mediji kao što je radio su postali opšteprihvaćeni, kao i nove tehnologije kao što je telegraf. Ovo je omogućilo da se počnu organizovati lobističke kapmanje, koje su u fokusu lobističke industrije danas. 

Senat je 1928. godine pokušao da donese uredbu po kojoj bi lobisti bili dužni da se registruju kod sekretara Senata i službenika u Predstavničkom domu. Međutim, Predstavnički dom je blokirao ovu uredbu i ova oblast nije bila regulisana sve do 1948. godine kada je Kongres donio Savezni zakon o lobiranju. On je zahtijevao da bilo koje lice ili organizacija koji pokušavaju da utiču, direktno ili indirektno, na prolaz ili obaranje bilo kog zakona od strane Kongresa SAD registruju svoje podatke (uključujući plate i troškove) u oba doma Kongresa.

Na osnovu naprijed navedenog čini se da SAD imaju veoma jake argumente za tvrdnju da je savremena industrija lobiranja začeta kod njih. Međutim, vezano za savremeni pojam lobiranja, postoji i druga verzija koja tvrdi da je sve počelo u holu Vestminsterske palate. Pošto je ona obnovljena 1854. godine moguće je da je ova tvrdnja tačna i da je prvi savremeni lobi nastao u Vestminsterskoj palati a ne u hotelu Vilard.

Gdje god da je termin nastao, nema sumnje da je organizovano komercijalno lobiranje nastalo u SAD prije nego u Velikoj Britaniji. U stvari, prvi poznati britanski lobista bio je komandant Kristofer Pauel. Njegovo preduzeće prvo je koristilo komercijalno lobiranje u Velikoj Britaniji.

Pobjeda laburista 1945. godine čvrsto je utvrdila ovu stranku kao alternativu vlasti u Velikoj Britaniji. Ako konzervativci nisu na vlasti, onda će vlada biti formirana od laburista, a ne od liberala koji su dugoročno u opadanju. Novonastala situacija je ubijedila poslovne organizacije da se organizuju u cilju odbrane od budućih planova nacionalizacije kao i protiv viših poreza i čvršće regulative. Rezultat je bio formiranje tijela poput Ekonomske lige i pojava prepoznatljive industrije lobiranja u Velikoj Britaniji.

Tokom 1960-ih i 1970-ih godina lobiranje u Velikoj Britaniji je u velikoj mjeri diskretno i u sjeni. Dolazak Margaret Tačer 1979. godine izgleda da je bio signal za industriju lobiranja da izađe iz sjenke i da otvoreno pokaže svoje kontakte i uticaj na organe vlasti. Neka preduzeća su se opredijelila za uspostavljanje dobrih veza sa jednom vladom i strankom a neke za višestranačke veze. 

Bilo kako bilo, industrija lobiranja je konstantno napredovala. 1994. godine došlo je do zastoja, kada je Gardijan objavio niz navoda koji su potresli konzervatinu vladu i doveli u težak položaj preduzeća koja su se opredijelila za saradnju sa ovom vladom i konzervativnom strankom. Industrija lobiranja reagovala je uspostavljanjem asocijacija profesionalnih političkih konsultanata, a vlada je najavila uspostavljanje komiteta za standarde u javnom životu.